Απροσδιόριστο

Τα εποχιακά Πολυφωνικά Καραβάνια πλαισίωσαν τις καλοκαιρινές Διεθνείς Συναντήσεις Πολυφωνικού Καραβανιού από την δεύτερη πενταετία τους, εξαπλώνοντας τη δράση του θεσμού και στις άλλες εποχές του χρόνου, βαθαίνοντας την σχέση του με τους τόπους και τους ανθρώπους του πολυφωνικού τραγουδιού. Ξεκίνησαν με το Ανοιξιάτικο Πολυφωνικό Καραβάνι το 2006 και, από το 2007, πλαισιώθηκαν από τα Χειμερινά Πολυφωνικά Καραβάνια και αποτέλεσαν τη βάση μετεξέλιξης των Διεθνών Συναντήσεων στα Μεγάλα Πολυφωνικά Καραβάνια.

Προτεραιότητα στα εποχιακά Πολυφωνικά Καραβάνια αποτελεί η επιτόπια έρευνα. Αυτό, από την μια, ανταποκρίνεται σε μια ανάγκη που ήρθαν να καλύψουν, τον εμπλουτισμό του Αρχείου Πολυφωνικού Τραγουδιού και, από την άλλη, αιτιολογεί τον, κατά βάση, θεματικό τους χαρακτήρα. Κάθε εποχιακό Καραβάνι έχει και άλλο θέμα, εστιάζοντας είτε σε διαφορετικές περιοχές της ηπειρώτικης πολυφωνίας (πχ Πωγώνι, Άνω Πωγώνι, Μουργκάνα), είτε, ακόμη, σε κάποιο άλλο ελλαδικό είδος πολυφωνίας (πχ Βώλακας Δράμας. Βλάχικη πολυφωνία, Κέρκυρα).

Η επιτόπια έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο της συλλογικής μαθητείας κοντά στους ύστατους βιωματικούς ερμηνευτές, για αυτό και προνομιακή θέση συνταξιδιωτών έχουν οι μαθητές των εργαστηρίων πολυφωνίας. Η συμμετοχή αποτελεί κύριο στάδιο μαθητείας,προσφέροντας αναντικατάστατες γνώσεις κι εμπειρίες. Από την άλλη, προνομιακή είναι η έγνοια για τους ακρίτες της πολυφωνίας, τα ανταμώματα μαζί τους, μέσα στον χειμώνα, ενθαρρύνει την δική τους σχέση με το πολυφωνικό τραγούδι, συνειδητοποιώντας την αξία της μεταλαμπάδευσης της πολυφωνικής κληρονομιάς και την δική τους συμβολή σε αυτή.

Τα εποχιακά Πολυφωνικά Καραβάνια είναι, συνήθως, τετραήμερης διάρκειας και ταξιδεύουν τις πρώτες ημέρες κάθε χρονιάς και κάθε Μάιο. Η έρευνα και η μαθητεία στο πλαίσιό τους γίνεται με τρόπους αβίαστους, μέσα από ανταμώματα και αυτοσχέδια γλέντια, προκρίνοντας την ανάγκη αδιαμεσολάβητης “επιτέλεσης” του πολυφωνικού τραγουδιού. Τα εποχιακά Πολυφωνικά Καραβάνια αφουγκράζονται το πολυφωνικό τραγούδι μέσα από την καθημερινότητα των ανθρώπων του, τις σιωπές των τόπων, προσφέροντας ένα απαράμιλλο υλικό τεκμηρίωσης της τοπικότητας της ερμηνείας του αλλά και των ωσμώσεων μεταξύ των περιοχών του.

Αλέξανδρος Λαμπρίδης

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Καταγωγή από το Πολύδροσο Θεσπρωτίας. Γονείς εκπαιδευτικοί, παιδικά χρόνια σε παραμεθόρια χωριά της Ηπείρου, την πλατεία Βάθης και το Αιγάλεω. Αποφοίτησε ως σημαιοφόρος του Β’ Λυκείου Αθήνας. Εκδίδει την σχολική εφημερίδα «Αναζήτηση». Αποφοιτάει από τους Μεταλλειολόγους ΕΜΠ. Δραστηριοποιείται σε φοιτητικές πολιτιστικές ομάδες, εκδίδει την φοιτητική εφημερίδα «Επαφές». Συμμετέχει σε κινηματογραφική ομάδα που παράγει σειρά ντοκιμαντέρ σε εργατικούς χώρους. Παράλληλα, σπουδάζει θεωρία κινηματογράφου σε εργαστήρι με τον Σωτήρη Δημητρίου και σκηνοθεσία στις σχολές Χαντζίκου και Σταυράκου. Γράφει κριτικές κινηματογράφου για εφημερίδες και περιοδικά. Το 1989 ξεκινά τις πρώτες του ραδιοφωνικές εκπομπές «Ακροβάτες Λαθραίων Ισορροπιών», «Κοκκινοσκουφίτσα στις πόλεις» και “Contraste”. Το 1990 συνεργάζεται για πρώτη φορά με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, ως βοηθός σκηνοθέτη στο «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού». Ακολουθούν μετατυχιακές σπουδές κινηματογράφου και stages τελειοποίησης στην σκηνοθεσία στο Παρίσι, με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης. Στην διάρκεια της θητείας του σκηνοθετεί για μήνες την τηλεοπτική εκπομπή του ΥΕΘΑ «Με αρετή και τόλμη». Από το 1994 ως το 1998 συνεργάζεται ξανά με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στο «Βλέμμα του Οδυσσέα» και το «Μια Αιωνιότητα και μια μέρα». Την περίοδο εκείνη συνεργάζεται και με σειρά άλλων σκηνοθετών (Περράκης, Σπύρου, Ινδαρές, Ζαφείρης κά). Το 1996 συμμετέχει στην ίδρυση του πολυφωνικού συνόλου «Χαονία», το 1998 στην ίδρυση της μη κερδοσκοπικής «Άπειρος» στην οποία διατελεί πρόεδρος του Δ.Σ. από τότε μέχρι σήμερα. Από την ίδια χρονιά εκδίδει πολιτιστικό, περιβαλλοντικό περιοδικό «Άπειρος». Το 1998 σκηνοθετεί το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους «Το τέλος μιας αιωνιότητας» που γνωρίζει διεθνή διανομή. Από το 1999 αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση των Διεθνών Συναντήσεων Πολυφωνικού Τραγουδιού που μετεξελίσσονται σε Πολυφωνικά Καραβάνια και ο ίδιος αναλαμβάνει τον ρόλο του κυραντζή τους μέχρι σήμερα. Από την ίδια χρονιά, μέχρι σήμερα, διδάσκει σε σειρά Εργαστηρίων Πολυφωνίας. Το 2000 ξεκινά νέα σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών, τις «Φωταψίες της άλλης Όχθης», για δώδεκα χρόνια. Το 2001-2003 συνεργάζεται ξανά με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, στο «Λιβάδι που δακρύζει». Από το 2003, για δέκα χρόνια, συνεργάζεται με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, σκηνοθετώντας τις τελετές και διδάσκοντας σε εργαστήρια σκηνοθεσίας. Το 2004 ιδρύει την μουσική σκηνή «Άλλη Όχθη» την οποία και διευθύνει για δέκα χρόνια. Το 2008 ξεκινά τις τηλεοπτικές «Φωταψίες της άλλης όχθης» που μεταδίδονται για τέσσερα χρόνια. Το 2011 συνεργάζεται για πέμπτη φορά με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, στην «Άλλη Θάλασσα», μέχρι το τέλος του μεγάλου δημιουργού. Από το 2014 στρέφεται κυρίως στην σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ.  Ανάμεσά τους, το 2017, τα «Αύριο της πολυφωνίας». Από το 2006 ως το 2010 διατελεί πρόεδρος του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Πολυδροσιτών, από το 2010 ως σήμερα μέλος του Δ.Σ. της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας, από το 2010 ως το 2016 και από το 2019 μέχρι σήμερα μέλος και του Προεδρείου της Πανηπειρωτικής ως Έφορος Πολιτισμού. Το 2016 συγγράφει τον φάκελλο τεκμηρίωσης εγγραφής του Ηπειρώτικου Πολυφωνικού Τραγουδιού στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το 2018 αναγορεύεται επίτιμος δημότης Δερόπολης για την προσφορά του στο Πολυφωνικό Τραγούδι και επίτιμος Ολυμπίτης Καρπάθου για την προσφορά του στην Ολυμπίτικη και, ευρύτερα, την ζώσα παράδοση. Το 2019 συμβάλει στην ολοκλήρωση της πρότασης εγγραφής του Πολυφωνικού Καραβανιού στις Καλές Πρακτικές διαφύλαξης Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Οι συνταξιδιώτες

Η λίστα των συνταξιδιωτών, σε όλες τις κατηγορίες, διαρκώς εμπλουτίζεται από το αρχείο των δράσεων και των εκδηλώσεων του Πολυφωνικού Καραβανιού

Ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι και πολυφωνίες του κόσμου

Το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι και οι άλλες ελλαδικές και ελληνόφωνες πολυφωνίες έχουν την θέση τους αλλά και τις εκλεκτικές συγγένειές τους με άλλες πολυφωνίες των γειτόνων λαών, στα Βαλκάνια και την Μεσόγειο. Λαϊκή πολυφωνία απαντούμε στις περισσότερες από τις βαλκανικές χώρες, ιδιαίτερα στην Αλβανία, την Βουλγαρία, την Σερβία, την Ρουμανία. Πολλά έχουν γραφεί για την σχέση της ηπειρώτικης και της λιάμπικης, αλβανικής πολυφωνίας ενώ ανάλογη μουσική γέφυρα συνδέει τα δίφωνα τραγούδια του Βώλακα Δράμας με εκείνα της βουλγάρικης παραμεθορίου, στην ίδια κοιλάδα του Νέστου. Όσο αφορά την βλάχικη πολυφωνία, με έκδηλες συγγένειες απαντά σε διάφορες χώρες.

Η διάδοση της λαϊκής πολυφωνίας στα Βαλκάνια είναι έντονη, αντιστρόφως ανάλογη της παγκόσμιας διάδοσής της. Πέρα από τα Βαλκάνια πολυφωνίες συναντάμε στην Κάτω και την Μέση Ιταλία, την Σικελία, την Σαρδηνία, την Κορσική, τα Πυρηναία προς τα δυτικά, σε χωριά της ορεινής Πολωνίας, της Ουκρανίας και την Γεωργία στην Ανατολική Ευρώπη. Στην Ασία συναντούμε δείγματα λαϊκής πολυφωνίας στο βόρειο Ιράν, τα όρια Αφγανιστάν - Πακιστάν, την βόρεια Ινδία, την Ινδονησία μέχρι την νησιωτική Κίνα (Ταϊβάν). Μερικές από τις πιο αρχέγονες πολυφωνίες απαντούν στην κεντρική Αφρική, στους Πυγμαίους, το Καμερούν και αλλού.

Βουλγάρες, Αλβανοί και Σέρβες, το Πολυφωνικό Καραβάνι πάντα ανοικτό στις πολυφωνίες του κόσμου

Έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες γιατί απαντά η λαϊκή πολυφωνία στις συγκεκριμένες περιοχές και όχι αλλού. Ενδιαφέρουσα είναι η θεωρία του Ολλανδού μουσικολόγου Joap Kunst που συνδέει την πολυφωνία της ηπείρου με την μακρινή Ινδονησία, καθώς επισημαίνει αναλογίες, όχι μόνο στην δομή και τις ονομασίες των τραγουδιστών αλλά φτάνει και ως διακοσμητικά μοτίβα της λαϊκής κεντητικής. Όπως σημειώνει ο μουσικολόγος Λάμπρος Λιάβας στο πρώτο τεύχος της «Απείρου»: "φαίνεται πως υπάρχει ένα νοητό τόξο (που ανάγεται ίσως σε προελληνικές περιόδους και ανανεώθηκε αργότερα κατά την Αλεξανδρινή εποχή) που συνδέει πολιτισμικά τα Βαλκάνια με την ΝΑ Ασία, περνώντας από τον Καύκασο, τη Βόρεια Περσία, το Αφγανιστάν, τη Βόρεια Ινδία. Σε όλο το μήκος αυτής της διαδρομής βρίσκουμε πολιτισμικές συγγένειες και αντιστοιχίες που εκδηλώνονται και στην μουσική, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά την αρχέγονη δύναμη στην επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς, πέρα από φυλές και θρησκείες."


Ενδεικτική δισκογραφία από τις Πολυφωνίες των Βαλκανίων και της Μεσογείου